15. कुगतिप्रादयः।
पदच्छेदः - कुगतिप्रादयः इति।
विग्रहः - कु च गतिश्च प्रादिश्चेति ते कुगतिप्रादयः।
अनुवृत्तिः - नित्यं क्रीडाजीविकयोः
इत्यतः नित्यमित्यनुवर्तते। सह सुपा, सुबामन्त्रिते पराङ्गवत्स्वरे इत्यतः सुप् इति च अनुवर्तते। समासः, तत्पुरुषः इति च अधिक्रियते।
सूत्रवृत्तिः - एते समर्थेन नित्यं
समस्यन्ते।
सूत्रार्थः - कु इत्यनेन
अव्ययं परिगृह्यते। गति इत्यनेन च गतिसंज्ञकाः गृह्यन्ते। प्रादयश्च उपसर्गाः।
एवञ्च कुगतिप्रादयः समर्थेन शब्दान्तरेण सह नित्यं समस्यन्ते, स च तत्पुरुषसमासः इत्यर्थः।
उदाहरणम् - कु इत्यस्य च कुत्सितिः पुरुषः इति अस्वपदविग्रहे
कुत्सितार्थे कु इत्यस्य शब्दस्य प्रयोगे, स च समर्थेन पुरुषशब्देन समस्यते
प्रकृतसूत्रबलात्। तथा च कु पुरुष सु इत्यवस्थायां समासत्वात् प्रातिपदिकत्वे, सुब्लुकि, कुपुरुष
इत्यस्मात् सु प्रत्यये,
तस्य च रुत्वविसर्गौ च कृते कुपुरुषः इति रूपम्। एवमेव
गतेरुदाहरणं तु उररीकृत्य इति। प्रादीनञ्च दुष्पुरुषः इति। अत्र च दुरित्युपसर्गः
निन्दायां प्रयुक्तः।।
No comments:
Post a Comment