12. पिता माता।
पदच्छेदः - पिता, माता इति
द्विपदात्मकं सूत्रम्।
अनुवृत्तिः -
नपुंसकमनपुंसकेनैकवच्चस्यान्यतरस्याम् इत्यस्मात् अन्यतरस्याम् इत्यनुवर्तते।
सरूपाणामेकशेष एकविभक्तौ इत्यतः शेषः इत्यनुवर्तते।
सूत्रवृत्तिः - मात्रा सहोक्तौ पिता वि
शिष्यते।
सूत्रार्थः - मात्रा सह वचने
पितृशब्दः शिष्यते विकल्पेन इति सूत्रार्थः।
उदाहरणम् - माता च पिता च इति लौकिकविग्रहवाक्ये माता सु पिता सु
इत्यलौकिकविग्रहवाक्ये प्रकृतसूत्रेण समासे समासत्वात् प्रातिपदिकसंज्ञायां सुपो
धातुप्रातिपदिकयोः इत्यनेन सूत्रेण सुब्लुकि मातापिता इत्यवस्थायां प्रकृतसूत्रेण
पितृशब्दैव अवशिष्यते तस्मात् औ प्रत्यये पितृ औ इत्यवस्थायां ऋतो ङि
सर्वनामस्थानयोः इत्यनेन सूत्रेण गुणे रपरत्वे च पितरौ इति रूपम्। विकल्पेन
विधानात् एकशेषाभावे तु मातापितरौ इति रूपम्।।
No comments:
Post a Comment